Steun ons werk
Decorative header background

Verslaving: een overzicht

Drugsgebruik is een van de grootste problemen in de wereld als het gaat om gezondheid. Drugsgebruik wordt geassocieerd met chronische (verslaving) en acute (overdosis) gezondheidsproblemen waaronder depressie.

Nederlanders behoren tot de grootste drugsgebruikers van Europa blijkt uit het Europees Drugsrapport van het Europese Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EMCDDA) uit 2019. Wat betreft het gebruik van MDMA en amfetamines zijn Nederlanders tussen de 15 en 34 jaar koploper in Europa. Qua cocaïnegebruik staat Nederland, met 4,5%, op plek twee in Europa achter het Verenigd Koninkrijk. Met het gebruik van cannabis neemt Nederland een vijfde plek in.

Drugsgebruik in Nederland t.o.v Europa

Drugsgebruik in Nederland t.o.v Europa. Bron: EMCDDA

Gevolgen voor de hersenen

Bij langdurig gebruik kan drugsgebruik uiteindelijk leiden tot een verandering in de structuur en de chemische samenstelling van de hersenen. Het kan daarmee een hersenaandoening veroorzaken die we drugsverslaving of drugsafhankelijkheid noemen. Iemand met een drugsverslaving heeft een onbedwingbaar verlangen naar drugs. Dit verlangen is zo groot dat het op zoek gaan naar en het gebruiken van drugs een buitengewone hoeveelheid tijd en gedachten van de gebruiker in beslag nemen, ten koste van andere activiteiten. Dit gedrag is hardnekkig, ondanks de vele negatieve consequenties. Verslaving wordt ook gekenmerkt door problemen met het onder controle krijgen van de frequentie of het beëindigen van het gebruik, zelfs als de gebruiker wel gezegd heeft dat van plan te zijn.

Beloningssysteem

Er zijn diverse redenen waarom mensen aan drugs beginnen. In de meeste gevallen is het argument dat het gebruik van drugs vaak een prettig gevoel veroorzaakt, of gevoelens van stress en emotionele pijn wegneemt. Het gevoel van genot ontstaat doordat een specifiek netwerk van hersencellen, het beloningssysteem, geactiveerd wordt. Dit netwerk is eigenlijk een belangrijk onderdeel van een proces dat zorgt dat we in leven blijven. Het geeft ons een gevoel van genot en het motiveert ons om bijvoorbeeld te eten of te drinken als we honger of dorst hebben. En als een handeling ons een gevoel van genot bezorgt, zijn we geneigd om die handeling te herhalen. Drugs activeren ditzelfde systeem en zorgen dus voor een blijvend verlangen om de drugsbehoefte te bevredigen.

Wetenschappers hebben inmiddels veel geleerd over de invloed van drugs op hersencellen. Hersencellen communiceren met elkaar door gebruik te maken van neurotransmitters. Dit zijn stoffen die een signaal van de ene cel naar de andere overbrengen. Drugs veranderen de manier waarop deze neurotransmitters werken. Er zijn drugs die neurotransmitters nabootsen, andere drugs blokkeren neurotransmitters juist. Er zijn ook drugs die de manier waarop neurotransmitters vrijkomen of geïnactiveerd raken, veranderen. Maar als puntje bij paaltje komt doen alle drugs hetzelfde: ze activeren ten onrechte het beloningssysteem.

Daarnaast hebben onderzoekers ook ontdekt dat er voor verslaving meer nodig is dan alleen een activatie van het beloningssysteem. In de afgelopen 20 jaar heeft onderzoek uitgewezen dat de drugs zelf de hersenen van mensen die hiervoor gevoelig zijn op een complexe manier veranderen, wat leidt tot de symptomen van verslaving. Naast het beloningssysteem worden er ook andere hersengebieden aangetast door drugsgebruik, zoals gebieden die betrokken zijn bij de uitvoering van taken en gebieden die te maken hebben met het inschattingsvermogen. Deze hersensystemen zijn belangrijk voor onze remmingen en voor besluitvorming.

Waarom gebruikt iemand drugs?

Wetenschappers beginnen pas langzamerhand een idee te krijgen van de vele factoren die het proces van verslaafd raken beïnvloeden. Een van die factoren is de motivatie om drugs te gaan gebruiken. Bijvoorbeeld, mensen die opioïden gebruiken om high te worden kunnen daaraan verslaafd raken, maar mensen die ze gebruiken waarvoor ze bedoeld zijn, als pijnstiller, overkomt dat doorgaans niet.

Genetische gevoeligheid en omgevingsfactoren, zoals stress, kunnen de reactie van mensen op drugs veranderen. De kenmerken van de drugs zelf, bijvoorbeeld de snelheid waarmee ze de hersenen bereiken, kunnen ook een rol spelen bij het verslaafd raken. Bovendien varieert de ontwikkeling van tolerantie — de behoefte aan hogere doses van de drug om hetzelfde effect te krijgen — per persoon, net als drugsafhankelijkheid — het fysiologische aanpassingsvermogen waardoor ontwenningsverschijnselen optreden als het drugsgebruik stopt. Tolerantie en afhankelijkheid zijn de standaardreacties van hersenen en lichaam op drugs. Tegelijkertijd begint de gebruiker het gevoel te krijgen dat het leven zonder de drug onmogelijk is. Als deze gevoelens gaan toenemen, betekent dat dat de gebruiker ook de motivatie heeft om drugsafhankelijk te zijn.

Een belangrijk aspect voor het verslavingsonderzoek is om te leren begrijpen hoe al deze factoren op elkaar inwerken waardoor iemand vatbaar wordt voor verslaving. De hoop is dat de kennis over en het inzicht in drugsmisbruik en verslaving die voortkomen uit dit onderzoek tot nieuwe behandelwijzen zal leiden.

Bron: BrainFacts.org

 

Steun ons werk

De Stichting Vrienden van het Herseninstituut ondersteunt baanbrekend hersenonderzoek. U kunt ons daarbij helpen.

Steun ons werk