Hoe zorgen onze hersenen voor bewuste ervaringen?

Er zijn talloze theorieën over ons bewustzijn. Onderzoekers van het Nederlands Herseninstituut laten zien dat deze theorieën misschien meer op elkaar aansluiten dan we dachten.

Het mysterie van ons bewustzijn is misschien wel één van de meest bediscussieerde vragen in de neurowetenschappen, psychologie en filosofie. Er bestaan diverse theorieën over en aanhangers van deze theorieën zijn het al decennialang met elkaar oneens. Soms gaat de discussie zelfs zo ver dat het andere kamp wordt bestempeld als ‘pseudo-wetenschap’.

In een nieuw artikel in Neuron, slaan een groep onderzoekers uit het Human Brain Project, waaronder Chris Klink en Pieter Roelfsema van het Nederlands Herseninstituut, een mildere toon aan. Zij stellen dat sommige van de bewustzijnstheorieën eigenlijk veel beter bij elkaar aansluiten dan tot nu toe werd gedacht. Het artikel legt uit wat de verschillende theorieën over verschillende aspecten van bewustzijn zijn, en dat verschillen die doorgaans als probleem worden ervaren, elkaar eigenlijk aanvullen en zo samen een complex neurobiologisch mechanisme beschrijven.

Deze wetenschappelijk verwarring rondom bewustzijn is te vergelijken met een groep voetballende kinderen die elk hun bal beschrijven. Het ene kind kan beweren dat “de ronde vorm van de bal verklaart hoe de bal kan rollen”. Een ander dat “de witte kleur hem zichtbaar maakt tegen het groene gras”, en een derde dat “het feit dat de bal met lucht is opgeblazen ervoor zorgt dat we er tegenaan kunnen schoppen zonder onze voeten te bezeren”. Heeft een van hen ongelijk? Natuurlijk niet, maar de witheid van de bal kan niet verklaren waarom deze rolt, en ook niet hoe het voelt wanneer we er tegenaan schoppen.

De hersenen zijn zeer complex, en hersenprocessen kunnen op verschillende niveaus worden onderzocht en beschreven. Het is niet altijd makkelijk om processen op het microscopische niveau van hersencellen te relateren aan beschrijvingen van netwerkprocessen die het hele brein bestrijken. Daarnaast is de link tussen structuur en functie ook lang niet altijd even duidelijk. Een bijkomend probleem bij het zoeken naar een verklaring voor bewustzijn is bovendien dat lang niet iedereen er dezelfde definitie voor bewustzijn op nahoudt.

In dit nieuwe artikel stellen de onderzoekers voor om de neurobiologische eigenschappen van de verschillende aspecten van bewustzijn te onderzoeken zonder daarbij gelijk stelling te nemen in de theoretische of filosofische discussies over wat bewustzijn wel of niet is. Door niet te vragen welke bewustzijnstheorie de beste is, hopen de onderzoekers dat de verschillende theorieën elk afzonderlijk stukjes bij kunnen dragen aan de grote puzzel van het bewustzijn.

Bron: Neuron