Nieuwe studie kijkt naar link tussen slapeloosheid, angst en depressie

2 mei 2025

Een nieuwe studie van het Nederlands Herseninstituut brengt in kaart wat de overeenkomsten en verschillen zijn tussen de drie meest voorkomende hersenaandoeningen.

Slapeloosheid, depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische aandoeningen. Behandelingen zijn vaak slechts matig effectief, en bij veel mensen keren de symptomen terug. Het is dan ook cruciaal om nieuwe aanknopingspunten voor behandelingen te vinden. Opvallend is dat er veel overlap zit tussen de aandoeningen en ze vaak samen voorkomen. Zou een gedeeld hersenmechanisme hieraan ten grondslag kunnen liggen?

Siemon de Lange, Elleke Tissink en Eus van Someren, hebben samen met hun collega’s aan de Vrije Universiteit Amsterdam gekeken naar hersenscans van meer dan 25.000 deelnemers uit de UK Biobank. Elleke Tissink: ‘In ons lab kijken we naar de overeenkomsten en verschillen tussen slapeloosheid (insomnia), angst en depressie. Iedereen kijkt hier vanuit een andere bril naar: sommige vooral naar de genetica en in deze studie kijken we naar hersenscans. Wat overlapt er en wat is specifiek voor elke ziekte?’

Overlap en verschillen

‘We hebben gekeken naar allerlei kenmerken, zoals bijvoorbeeld de structuur en connectiviteit van het hersenweefsel. We zien bij alle drie de aandoeningen dat er sprake is van een verminderd oppervlakte van de hersenschors, een kleiner volume van de thalamus en een zwakkere connectiviteit tussen verschillende hersengebieden.’

‘Daarnaast zijn er ook afwijkingen te vinden die specifiek zijn voor elke aandoening. Zo blijkt de ernst van slapeloosheid meer samen te hangen met kleinere volumes in de gebieden die met beloning te maken hebben. De ernst van depressie hangt juist sterker samen met een dunnere hersenschors in gebieden die te maken hebben met taal en emotie. Angst is juist erger bij een zwakkere amygdala-reactiviteit en functionele connectiviteit tussen gebieden waar dopamine, glutamine en histamine belangrijk zijn voor de onderlinge communicatie.’

Zelfde hersencircuit

Maar wat kunnen we uiteindelijk met deze informatie? Tissink vervolgt: ‘De gebieden lijken los van elkaar te staan, maar als je ze bij elkaar uittekent dan blijken ze allemaal onderdeel te zijn van hetzelfde circuit (amygdala – hippocampus – mediale prefrontale hersenschors circuit). Dus ook al zijn het losse gebieden, lijken ze allemaal een ander stukje kwetsbaarheid in dezelfde puzzel te zijn.’

‘Je ziet best veel onderzoek naar overlap tussen angst en depressie, maar slapeloosheid wordt heel vaak vergeten. Het is nu voor het eerst dat we op zo’n grote schaal naar alle drie tegelijk kijken. De comorbiditeit is extreem hoog: mensen kunnen in verschillende levensfasen last hebben van deze aandoeningen, of ze tegelijkertijd ervaren. Er is veel discussie over de onderliggende mechanismen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat behandeling van slapeloosheid soms ook depressies verbetert – maar waarom? Door deze vraag verder te onderzoeken, hopen we nieuwe aanknopingspunten te vinden voor vervolgonderzoek en betere behandelingen.’

Bekijk de infographic