Swaab Groep

Dick Swaab:

Hersenonderzoeker Dick Swaab maakt een onderscheid tussen mensen die ‘alleen maar’ depressief zijn, en depressieve mensen die dood willen. Bij beide typen mensen is hun stresssysteem van slag, waardoor ze overreageren op negatieve gebeurtenissen. Dat ze wel of geen suïciderisico hebben, zie je in hun hersenen, zegt Swaab. ‘Onderzoek van post mortem hersenweefsel laat zien dat bij de eerste groep vooral de dorsolaterale prefrontale cortex is geactiveerd, een bepaald gebied in de hersenschors. Bij de suïcideplegers zien we vooral activatie in het voorste deel van de cingulate cortex.’

Swaab wil nu onderzoeken of hij in mensen die nog leven de activiteit in deze twee hersengebieden zichtbaar kan maken, zodat het in de toekomst mogelijk wordt te voorspellen of iemand een suïciderisico loopt. Daarbij maakt hij gebruik van een MRS-scanner: een scanner die een afbeelding maakt van de chemische samenstelling van de hersenen.

Swaab: ‘Als we die verschillen in activatie kunnen aantonen, levert dat betere informatie op over iemands suïciderisico dan de vragenlijsten die mensen zelf invullen. Want daarmee krijg je geen goede voorspelling of iemand zich zal gaan suïcideren.’ Iedereen die depressief is antidepressiva geven, helpt ook niet om suïcide te voorkomen, zegt hij. ‘Die pillen werken niet bij iedereen, en het is nog niet te voorspellen bij wie wel en bij wie niet. Ook dat is een lijn van onderzoek.’

Een van Swaabs andere wetenschappelijke stokpaardjes is de ziekte van Alzheimer. Hij doet met name onderzoek naar de vroegste fase van deze ziekte. Daarvoor gebruikt hij hersenweefsel van ouderen wier breinen bij de Nederlandse Hersenbank zijn binnengekomen als gezonde controles. Bij leven functioneerden deze mensen prima: ze hadden geen geheugenproblemen en ook geen andere alzheimersymptomen.

Wetenschappers onderscheiden bij de ziekte van Alzheimer zes stadia. Als ze die achter elkaar zetten, kunnen ze het ziekteproces van begin tot einde op moleculair niveau volgen. Door deze kennis te koppelen aan informatie uit de medische dossiers, kunnen ze veranderingen in de hersenen relateren aan het functioneren van deze donoren.

Swaab: ‘De eerste drie stadia van alzheimer, waarin een specifieke groep van 900 genen sterk is geactiveerd, kun je alleen onder de microscoop zien; je ziet geen symptomen en je ziet het ook niet in de scanner. Het lijkt erop dat de hersenen in de vroegste fase van alzheimer compenseren door harder te gaan werken. Die enorme activatie wordt in gang gezet door een paar moleculen. We hopen dat zulke stoffen in een latere fase van alzheimer gebruikt kunnen worden om de hersenen langer te activeren en de ziekte zo uit te stellen.’