Suïcide en depressie: wat verklaart het tegenstrijdige effect van antidepressiva?

25 oktober 2023 – Promotieonderzoek van Lin Zhang laat voor het eerst zien dat er verschillende moleculaire veranderingen in de hersenen ten grondslag liggen aan suïcide en depressie.

Suïcide is een belangrijk gezondheidsprobleem. Jaarlijks sterven wereldwijd 700.000 mensen aan zelfdoding, en in Nederland zijn dit zo’n 2.000 suïcideslachtoffers. Er is een taboe om hierover te spreken, hoewel het aantal zelfdodingen bijna driemaal hoger is dan het aantal dodelijke verkeersslachtoffers. Het aantal pogingen tot suïcide is nog 20 maal hoger dan het aantal geslaagde zelfdodingen. Er is dan ook een grote behoefte aan effectieve geneesmiddelen.

In 90 procent van de suïcideslachtoffers is er sprake van onderliggende psychiatrische problematiek, zoals bijvoorbeeld depressie, maar ook schizofrenie of andere psychiatrische stoornissen. Omdat suïcide zo vaak samengaat met depressie, wordt het vaak gezien als één van de symptomen van deze ziekte. Antidepressiva blijken echter niet effectief tegen suïcide en kunnen in het begin van de behandeling de kans op suïcide zelfs vergroten. Nieuw onderzoek laat zien dat er ook moleculaire veranderingen in de hersenen zijn die voor depressie en suïcide verschillend zijn.

Specifieke veranderingen voor suïcide

Op 25 Oktober 2023 is Lin Zhang, forensisch patholoog, cum laude gepromoveerd op het proefschrift ‘Molecular Pathology of Suicide: A postmortem study’. Promotoren zijn prof. dr. Dick F. Swaab (Nederlands Herseninstituut, KNAW) en Prof. Dr. Paul Lucassen (Universiteit van Amsterdam). Het onderzoek van Zhang resulteerde in vele nieuwe inzichten betreffende de moleculaire veranderingen in de hersenen bij zelfdoding.

Sommige moleculaire veranderingen bleken specifiek te zijn voor suïcide. Dit was het geval voor verschillende aandoeningen die gepaard gaan met zelfdoding, waaronder major depression, manische depressiviteit en schizofrenie. Zhang’s onderzoek toont aan dat de veranderingen plaatsvinden in zogeheten ‘purinereceptoren’ in verschillende hersengebieden en celtypes. Deze veranderingen bleken betrokken te zijn bij de diverse stadia van suïcidaal gedrag zoals suïcidale gedachten, éénmalige of herhaalde suïcidale pogingen of zelfdoding.

Nieuwe therapeutische targets

Voor het eerst ter wereld is er gekeken naar de moleculaire basis van suïcide in hersenen van donoren van de Nederlandse Hersenbank die waren overleden door euthanasie. Hier werden moleculaire patronen gevonden die gerelateerd waren aan sterke suïcidale gedachten. De moleculaire veranderingen bij donoren die bestand waren tegen suïcide kunnen de basis zijn voor therapeutische targets. Deze nieuwe onderzoekslijn in het Nederlands Herseninstituut kan leiden tot de ontwikkeling van nieuwe, effectieve geneesmiddelen tegen suïcidaal gedrag.

Lin Zhang: Molecular Pathology of Suicide: a Postmortem Study. Supervisors: Prof. P.J. Lucassen and Prof. D.F. Swaab. Zhang’s verdediging vindt plaats op woensdag 25 oktober om 11.00 uur in de Aula van de UvA.