Kamermans Groep

Maarten Kamermans:

Onze ogen staan altijd een heel klein beetje te trillen. Dat is nodig om te kunnen zien, want als je die trilling weghaalt, zie je niets. Zijn die trillingen te groot, zoals bij de oogbewegingsafwijking nystagmus het geval is, dan leidt dat op latere leeftijd tot nachtblindheid en slecht zicht. Merkwaardig genoeg verbetert het slechte zicht niet als die te grote trillingen worden weggehaald. Blijkbaar ligt de oorzaak ergens anders. Het heeft netvliesspecialist Kamermans tien jaar gekost om het achterliggende mechanisme daarvan op het spoor te komen. ‘Het was lastig om dit onderzoek gefinancierd te krijgen,’ licht hij toe. ‘Iedereen zei: “De oorzaak van nystagmus zit helemaal niet in het oog, maar in de hersenen.”’ Kamermans bleef zich intussen verdiepen in de werking van één bepaalde synaps in het netvlies. Die synaps bestaat uit een unieke combinatie van eiwitten die alleen maar in het netvlies voorkomen, en zorgt ervoor dat we scherpe, stabiele beelden zien.

Nadat hij ergens een presentatie had gehouden over deze synaps, vertelde een oogarts dat hij heel jonge patiëntjes had met én nystagmus én mutaties in deze eiwitten. Nader onderzoek toonde aan dat precies die specifieke synaps in deze baby’s en peuters stuk is. Kamermans: ‘Daardoor wordt de signaalverwerking in het netvlies heel instabiel en ontstaat er een trillend signaal. Dat trillende signaal komt in de hersenen terecht, en die denken: hee, bewegend beeld! Maar dat is er helemaal niet. Vervolgens gaan de hersenen dat niet-aanwezige bewegende beeld compenseren met behulp van nodeloze oogbewegingen.’

Het lukte patiëntjes met deze afwijking – ze waren tijdens het onderzoek tussen de drie maanden en twee jaar oud – niet om hun ogen omhoog te houden; die zakten steeds weer naar beneden. Dat ging na twee jaar over, maar de kinderen bleven in horizontale richting voortdurend schokkerige oogbewegingen maken. Kamermans: ‘Bovendien bleek dat hun zicht niet scherp was en dat bleef zo, ook als hun ogen werden stilgezet.’ Hij denkt dat dit komt doordat in hun hersenen te veel cellen gelijktijdig blijven trillen. ‘Cellen die op een bepaald moment ”uit” zouden moeten staan, blijven aanstaan. Daardoor ontstaat er in de hersenen een wirwar van verbindingen in plaats van een keurig patroon. Waarschijnlijk ligt die chaos aan de basis van hun slechte zicht.’

Kamermans onderzoekt nu niet-invasieve methoden om dit probleem op te lossen. Een van de mogelijke oplossingen is een bril met horizontale strepen. Het idee is dat de betreffende hersencellen door die strepen beter in de pas gaan lopen, waardoor er in het brein correcte verbindingen kunnen ontstaan. ‘Het zou fantastisch zijn als we de gezichtsscherpte goed kunnen krijgen door die kindertjes dagelijks een paar uur zo’n bril op te zetten.’ Hij heeft goede hoop op een blijvend effect als dat al vroeg in hun leven wordt gedaan. ‘Dan kunnen we gebruik maken van de grote plasticiteit van die piepjonge hersenen. Tegen de tijd dat die plasticiteit is verminderd, is er een relatief stabiele toestand ontstaan en zou het probleem opgelost kunnen zijn. Maar,’ zegt hij met klem, ‘dit is allemaal toekomstmuziek. Er is voorlopig nog heel wat experimenteel werk te doen.’